در استان خراسان شمالی قومیت‌های فارس و ترک و کرد و ترکمن در کنار یکدیگر به آرامش زندگی کرده و با وجود داشتن علایق و سلایق مختلف، دلایل وحدت آفرین و اشتراکات زیادی نیز دارند.

ماه مبارک رمضان و عبادات این ماه نورانی یکی از اشتراکات همه اقوام خراسان شمالی بوده که در طی آن هر کدام از آنها به زبانی و بیانی، خالصانه و عاشقانه با معبود خود به نجوا می‌پردازند.

پیشواز رفتن در آستانه ماه مبارک رمضان فرهنگ یکسان تمامی این اقوام است آنان که می‌خواهند به میهمانی خدا بروند سعی می‌کنند خود را از تمام نظرات آماده ورود به آستان قدس الهی کنند.

غالب آداب و رسوم پیشواز رفتن در بین اقوام مختلف این استان یکسان بوده و در واقع ارتباط نزدیک آنان با یکدیگر، به نوعی همگونی فرهنگی ایجاد کرده است اما برخی از رسوم گویا ریشه در سنت‌های بسیار قدیمی قومی خاص داشته و در واقع خاستگاه آن، نحوه زندگی، محل زندگی، زبان، مذهب و دیگر مشخصات یک قوم بوده است.

ترک‌های خراسان شمالی و نظافت خانه و مسجد

ترک زبانان خراسان شمالی در آستانه ماه مبارک رمضان نظافت منازل، مساجد و تکایا را آغاز کرده و همزمان با زیبا کردن ظواهر خانه و کاشانه، سعی می‌کنند زشتی‌ها و پلشتی‌ها را نیز از قلوب خود بزدایند.

بانوان خانه قبل از شروع ماه رمضان «خانه تکانی» کرده و در واپسین روزهای ماه شعبان، ضمن آب و جارو کردن کوچه‌های محل زندگی، خود را آماده حضور در مهمانی خدا می‌کنند.

همچنین آن دسته از افرادی که به خاطر مسائل و مشکلات پیش آمده با یکدیگر زبان بسته هستند با دعوت و ارشاد بزرگان روی همدیگر را بوسیده و کدورت‌ها را کنار می‌گذارند.

یکی از رسوم منحصر به فرد اقوام ترک خراسان شمالی در آستانه ماه مبارک رمضان تهیه و پختن ماهی در کنار سایر غذاهای متنوع است، آنان اعتقاد دارند که ماهی پاک کننده است حال اینکه وجه تسمیه این اعتقاد چیست؟ به نظر می‌رسد به علت محل زندگی ماهی و انتساب آن به دریا و پاک بودن آن باز می‌گردد.

کرمانج های خراسان شمالی و هدیه دادن

فارغ از رسوم یکسانی که کرمانج های خراسان شمالی با دیگر اقوام دارند (همانند نظافت منازل و مساجد و ...)، هدیه دادن در آستانه ماه مبارک رمضان یکی از رسوم تقریبا منحصر به فرد این قوم است.

هدیه دادن به نوجوانانی که تازه به سن تکلیف رسیده‌اند و می‌خواهند برای نخستین بار روزه بگیرند از دیرباز در میان خانواده‌های کرمانج خراسان شمالی مرسوم بوده است.

این هدیه در واقع تشویق کوچک‌ترها برای شروع روزه گرفتن در ماه رمضان بوده و غالبا توسط بزرگ خانواده به نوجوانان اهدا می‌شود.

یکی دیگر از رسوم کرمانج های خراسان شمالی ذبح گوسفندی است که از ماه‌های قبل، مخصوص ذبح برای این ماه نگهداری و پروار شده است.

پس از ذبح گوسفند بانوان خانه تقریبا تمام گوشت آن را «قورمه» درست می‌کنند یعنی گوشت را در روغن پخته و آن را برای پخت غذا در روزها و شب‌های ماه رمضان آماده می‌کنند.

ترکمن‌های خراسان شمالی و "آرازا آی"

برخی از ترکمن‌های این استان ماه‌های رجب و شعبان را روزه می‌گیرند که همراه با ماه رمضان 3 ماه را روزه گرفته باشند، آنان ماه رمضان را "آراز آی" می‌نامند و تقریبا تمامی آن‌ها 2 روز مانده به این ماه روزه گرفتن را شروع کرده و در واقع به پیشواز آن می‌روند.

در چند روز مانده به ماه رمضان صدای قرآن از داخل بسیاری از منازل این قوم شنیده می‌شود و در کوچه‌ها نیز کودکان بازی کنان می‌خوانند: آرازا آی گلدی، آغیز آچار لری بلن/ آرازا آی گلدی، تراویح لری بلن/ آرازا آی گلدی، ختم قرآن لری بلن/ آرازا آی گلدی، یا رمضان گیجه سی بلن...

یکی دیگر از رسوم خاص قوم ترکمن در خراسان شمالی اقامه نماز «تراویج» است، ترکمن‌ها در این ماه علاوه بر برپایی نمازهای یومیه، شب‌ها با حضور در مساجد اقدام به برپایی نماز جماعت با عنوان تراویج می‌کنند.

تراویج، نمازی ‪ ۲۰‬رکعتی بوده که در قالب ‪ ۱۰‬نماز دو رکعتی، پس از اقامه نماز عشاء به جماعت خوانده می‌شود.


در این نماز امام جماعت پس از خواندن حمد، ‪ ۱۰‬سوره از سوره‌های کوتاه قرآن مجید را در بجای سوره توحید قرائت می‌کند.

تات ها و چراغانی کوی و برزن

بسیاری از آداب پیشواز در قوم تات خراسان شمالی، با آداب پیشواز غالب مردم در حال حاضر یکسان است، آدابی چون نظافت منازل، غبار روبی مساجد و تکایا و ...که در فرهنگ دیگر اقوام این استان نیز وجود دارد.

در سال‌های گذشته در روستاهای تات نشین خراسان شمالی چراغانی کردن کوچه‌ها و خیابان‌ها تقریبا یکی از رسوم منحصر به فرد این قوم بوده است.


تات ها نیز پیش از شروع ماه مبارک رمضان یک یا 2 روز را زودتر روزه گرفته و به پیشواز این ماه می‌روند.همچنین در شب‌های پیش از ماه رمضان نیز اقدام به برگزاری دوره‌های قرائت قرآن، مجالس دعا و نیایش و نیز برگزاری نمازهای جماعت پنج گانه می‌کنند و بدین طریق خود را آماده حلول این ماه مبارک می‌کنند.